Η πρόταση της αποανάπτυξης

του Κάρλος Τάιμπο *
μετάφραση: Νίκος Κοκκάλας

Το πρόγραµµα της αποανάπτυξης γεννιέται από δύο σηµαντικές παραδοχές: αφενός το γεγονός ότι ζούµε σε έναν πλανήτη µε περιορισµένη δυνατότητα σε πόρους, αφετέρου ότι µπορούµε να ζήσουµε καλύτερα µε λιγότερα. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να απαλλαγούµε από τη λογική της ανάπτυξης, της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, όπως επίσης να ξεφύγουµε από την επίβουλη, πανταχού παρούσα παραδοχή που συσχετίζει κατανάλωση και ευµάρεια. Έτσι λοιπόν, η αποανάπτυξη δεν µας λέει απλώς ότι είναι αναγκαίο να ελαττώσουµε –στο µέτρο του εφικτού, ασφαλώς– τα επίπεδα παραγωγής και κατανάλωσης στον εύπορο Βορρά.

Πρεσβεύει, επιπλέον, αρχές και αξίες πολύ διαφορετικές από τις κυρίαρχες των ηµερών µας: την πρωτοκαθεδρία της κοινωνικής ζωής, τον δηµιουργικό ελεύθερο χρόνο, την κατανοµή της εργασίας, την απαραίτητη µείωση του όγκου έργων υποδοµής, την ανάκτηση της κοινωνικής ζωής, καθώς και την επανανακάλυψη µορφών άµεσης δηµοκρατίας και αυτοδιαχείρισης· επίσης, σε ατοµικό επίπεδο, την εκούσια ολιγάρκεια και απλότητα. Ζητούµενο της πρότασης αυτής είναι η επιστροφή στη γεωργική δραστηριότητα, η –στο µέτρο του δυνατού– απαλλαγή από την τεχνολογία και η απλοποίηση των κοινωνιών µας, πάντοτε στη βάση της δίκαιης αναδιανοµής του πλούτου. Το 2007, πριν ακόµη ξεσπάσει η κρίση, το ισπανικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ήταν 100, ενώ σήµερα έχει πέσει στο 97. Οι αριθµοί αυτοί από µόνοι τους δεν δείχνουν κάποια ιδιαίτερα σηµαντική υποχώρηση. Καθώς φαίνεται, το πρόβληµα εντοπίζεται αλλού: στην οικτρή διανοµή του πλούτου της χώρας –τα ίδια, ασφαλώς, ισχύουν και για την Ελλάδα–, µε αποτέλεσµα οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί ακόµα πιο φτωχοί.

Να προσθέσουµε, τέλος, ότι είναι επιβεβληµένο να ανασύρουµε πολλά στοιχεία από τη λαϊκή σοφία, την οποία έχουµε παραγκωνίσει τις τελευταίες δεκαετίες, και, επιπλέον, να µάθουµε από πολυάριθµους κατοίκους των χωρών του Νότου, που ζουν σε µικρές κοινότητες, διατηρούν µια πολύ πλούσια κοινωνική ζωή, έχουν διαφυλάξει µια οµαλή σχέση µε το φυσικό περιβάλλον και είναι, παραδόξως και σε τελική ανάλυση, πολύ λιγότερο εξαρτηµένοι από εµάς. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση της αποανάπτυξης υποστηρίζει ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη η διάνοιξη χώρων αυτονοµίας ώστε να εφαρµόσουµε διαφορετικούς κανόνες του παιχνιδιού από αυτούς που µας επιβάλλονται σήµερα. Για παράδειγµα, γιατί να µην προωθήσουµε στη βάση των κοινωνιών µας πρωτοβουλίες για δηµιουργία κοινωνικού, έντιµου και αυτοδιαχειριζόµενου τραπεζικού τοµέα, που θα µας επιτρέψει να παρακάµψουµε τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα του συστήµατος;

Με λίγα λόγια, δεν είναι ώρα να αρχίσουµε να ανασκαλεύουµε τις δυνατότητες που µας προσφέρονται ώστε να απαλλαγούµε από τον καπιταλισµό πριν αυτός καταρρεύσει; Ο καπιταλισµός έχει απολέσει τους µηχανισµούς αναχαίτισης που τον διέσωζαν στο παρελθόν, και ήδη πυκνώνουν τα σηµάδια ότι έχει εισέλθει σε φάση καταληκτικής αποσάθρωσης, µε πιο χαρακτηριστικό την άρνηση του συστήµατος να λάβει σοβαρά υπόψη τις συνέπειες µιας έκφανσης της κρίσης, της οικολογικής κρίσης, που σηµατοδοτεί µια βασική διαφορά ανάµεσα στη σηµερινή κατάσταση και το κραχ του 1929.  Με αυτό το σκεπτικό, πολλές φορές έχω επισηµάνει ότι στον πλούσιο Βορρά οφείλουµε να συνταχθούµε σε µια συνειδητή, ορθολογική, σταδιακή, οικολογική, κοινωνική και αλληλέγγυα αποανάπτυξη, που θα µας δώσει την ευκαιρία να αποτρέψουµε µιαν άλλη αποανάπτυξη, αυτήν του καπιταλισµού κατά την καταληκτική του αποσάθρωση. Μακάρι να συνεχίσουν να καταφθάνουν από την Ελλάδα ειδήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, για ανθρώπους που όχι µόνο αντιστέκονται αλλά µας µαθαίνουν πώς να αντιστεκόµαστε.

 

* Ο Κάρλος Τάιμπο στην Αθήνα.

Το κείμενο  είναι απόσπασμα από τον Πρόλογο του βιβλίου Η πρόταση της αποανάπτυξης, του Κάρλος Τάιμπο, που κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων.

Με την ευκαιρία αυτή, οι Εκδόσεις των Συναδέλφων (σε συνεργασία με την  Εφημερίδα των Συντακτών και τον συνεταιρισμό Συν Άλλοις) οργανώνουν συζήτηση με τον Κάρλος Τάιμπος, στην οποία  θα παρέμβουν ο Γιώργος Κολέμπας και ο  Γιάννης Μπίλλας, συγγραφείς του βιβλίου Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης.  Η εκδήλωση γίνεται την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου, στις 7 μ.μ. στην ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20).

 

πηγή Ενθέματα