Κρήτη | Μια κολεκτίβα που ζει για την Τέχνη

Με κύριο στόχο την ανάδειξη των τεχνών οι οποίες ήταν πάντα συνυφασμένες με τη ζωή και τον πολιτισμό του κρητικού λαού, μια ομάδα χειροτεχνών από τα Χανιά συνεργάστηκε και, αξιοποιώντας ένα πιλοτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δημιούργησε το καλλιτεχνικό χωριό "Βερέκυνθος". Μια προσπάθεια που πέρα από το εικαστικό έχει και ιδιαίτερο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον.

Συμφωνα με τη μυθολογία, στους πρόποδες του όρους Βερέκυνθος -σημερινή Μαλάξα - ζούσαν και λατρεύονταν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, γιοι του Δία και προστάτες των τεχνών. Από τους αρχαιότερους κατοίκους της Κρήτης, ήταν οι πρώτοι που βρήκαν τη χρήση του πυρός, ανακάλυψαν τον χαλκό και τον σίδηρο και επινόησαν την κατεργασία τους με τη φωτιά. Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, που ήταν πέντε, όσα και τα δάκτυλα του χεριού, εξόρυσσαν το μετάλλευμα του σιδήρου από τον Βερέκυνθο και το επεξεργάζονταν επί τόπου. Εκτός από πρωτοπόροι μεταλλουργοί, κάτι που πιστοποιεί την άνθηση της τεχνολογίας στην προϊστορική Κρήτη, οι Ιδαίοι δάκτυλοι θεωρείται πως ανακάλυψαν τις πανάρχαιες τέχνες της κεραμικής, της υαλουργίας και της υφαντικής και στη συνέχεια τις δίδαξαν στους ανθρώπους.

Σήμερα στο ίδιο σημείο, ανάμεσα στη Σούδα και τα Τσικαλαριά, στην ανατολική είσοδο της πόλης των Χανίων, βρίσκεται το καλλιτεχνικό χωριό "Βερέκυνθος", στο οποίο έχουν στήσει τα σπίτια και τα εργαστήριά τους περίπου 20 χειροτέχνες. Πρόκειται για ένα πρότυπο πείραμα συνύπαρξης των παραδοσιακών τεχνών, που έχει σκοπό να προβάλει, να διατηρήσει και να εξελίξει την παράδοση του τόπου. Η δημιουργία του οφείλεται σε μια πρωτοβουλία του Συνδέσμου Παραγωγών Καλλιτεχνικής Χειροτεχνίας Νομού Χανίων: "Μέσω του συλλόγου μας συναντιόμασταν τακτικά. Κάποια στιγμή έπεσε η ιδέα πως πολλά από τα προβλήματά μας θα λύνονταν αν ήμασταν όλοι πιο κοντά -πόσω μάλλον συγκεντρωμένοι στον ίδιο χώρο. Στην αρχή όλο αυτό ακούστηκε τρελό. Ομως το κυνηγήσαμε και με τη βοήθεια του ΕΟΜΜΕΧ, το προωθήσαμε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που έδινε χρηματοδότηση. Ετσι, το 2000, δεκαπέντε χρόνια μετά τη σύλληψη της, η ιδέα μας έγινε πραγματικότητα", λέει ο Γιάννης Βλαβογιλάκης, που είναι από τους πρωτοστάτες της όλης προσπάθειας.
Στο καλλιτεχνικό χωριό λειτουργούν εργαστήρια κεραμικής, γλυπτικής, αργυροχρυσοχοΐας, υαλουργίας, δερμάτινων ειδών, αγιογραφίας, ζωγραφικής, ψηφιδωτού, κατασκευής μάσκας, διακοσμητικών εφαρμογών και παραδοσιακών κρητικών μαχαιριών. Ο χώρος είναι επισκέψιμος και μπορεί κανείς να δει τους τεχνίτες να δουλεύουν, αλλά και να βρει ποικιλία από χειροποίητα ντόπια, παραδοσιακά και σύγχρονα αντικείμενα Τέχνης.
Ολοι συμφωνούν πως ως κίνηση είναι πολύ καλή: "Η χειροτεχνεία έχει και παρελθόν και μέλλον στη χώρα μας. Αν έχουμε ταυτότητα, αν θέλουμε να λεγόμαστε Ελληνες, πρέπει να την προωθήσουμε. Είναι άλλωστε η μοναδική περίπτωση όπου παράγονται αντικείμενα τα οποία εκπροσωπούν την Ελλάδα επάξια. Είναι γνήσια ελληνικά προϊόντα. Η χειροτεχνία ήταν ανεπτυγμένη σε όλες τις φάσεις τις ιστορίας μας. Οι ρίζες μας είναι εκεί και συνεχίζουμε παράγοντας προϊόντα που καλούνται να καλύψουν σύγχρονες προσωπικές, επαγγελματικές και κοινωνικές ανάγκες. Απευθυνόμαστε σε όλους, είτε είναι ιδιώτες που εκτιμούν το προσωπικό μεράκι και την ευαισθησία των καλλιτεχνών, είτε έμποροι. Αλλωστε, το καλλιτεχνικό χωριό είναι και μια καλή επιχειρηματική ιδέα αφού συγκεντρώνει σε ένα σημείο τόσους χειροτέχνες που καλύπτουν ένα σωρό διαφορετικά γούστα", τονίζει η Ασπασία Βασιλικάκη.

Δεν είναι, βέβαια, τα πάντα ρόδινα: "Σαν τόλμημα είναι πρωτότυπο και σπουδαίο και μακάρι να επαναληφθεί κι αλλού, όπως π.χ. στον αναξιοποίητο χώρο του Ελληνικού. Το κακό είναι ότι εδώ δεν οργανώθηκε σωστά. Για παράδειγμα, από την αρχή διαφωνούσαμε με τα κτίρια που είναι μοντέρνα και δεν έχουν καμιά σχέση σαν αισθητική με τις παραδοσιακές τέχνες που εξασκούμε. Επίσης υπήρξαν κακοτεχνίες σ' αυτά τα κτίρια. Πάντως, όλοι μας προσπαθούμε για το καλύτερο.
Οταν πρωτοήρθαμε ήταν κρανίου τόπος. Κι όμως φροντίσαμε να φυτέψουμε δέντρα, ώστε να πρασινίσει και να ομορφύνει ο τόπος", λέει η Σοφία Αποστολάκη. Αντίστοιχα, ο Γιώργος Τσέκος συμπληρώνει: "Δυστυχώς, ο ΕΟΜΜΕΧ κι η πολιτεία δεν έχουν δώσει την απαραίτητη έμφαση στο χωριό, επιδιώκοντας π.χ. να λύσουν ορισμένα βασικά λειτουργικά προβλήματα όπως η έλλειψη συγκοινωνίας -ακόμα και οι κάτοικοι των Χανίων δεν μπορούν να έρθουν εδώ χωρίς δικό τους μέσο.

Ασχολείται με τη γλυπτική και το κόσμημα εδώ και 15 χρόνια. Τα κοσμήματά του είναι χειροποίητα, σφυρήλατα από ασήμι 950° ή χρυσό 18Κ και ημιπολύτιμες πέτρες, σε απέριττες φόρμες.

Από τους φορείς του Πολιτισμού έχουμε τεράστιο έλλειμμα. Δεν έχουν λάβει στα σοβαρά υπόψη να αναδείξουν, να αξιοποιήσουν και να εκμεταλλευτούν το καλλιτεχνικό χωριό". Η έλλειψη υποστήριξης από τις αρμόδιες αρχές φαίνεται να είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του οικισμού: "Αλλο είναι να φτιάχνεις κάτι και άλλο να το προωθείς στη συνέχεια", τονίζει ο Νίκος Βεργάδης. "Κάνουμε εξαιρετική δουλειά, αλλά ο κόσμος δεν μας ξέρει καλά. Είναι μια καλή προσπάθεια, αλλά δεν έχει λάβει αρκετή προβολή από τους φορείς που την ξεκίνησαν", προσθέτει η Αμαλία Γιαννούλη.

Πάντως, οι κάτοικοι του καλλιτεχνικού χωριού δηλώνουν πίστη στο εγχείρημά τους και δεν το βάζουν κάτω. "Εξαρτάται από εμάς να καλύψουμε τα κενά", τονίζει ο Γιώργος Τόλιας. "Οφείλουμε να προσπαθήσουμε να φέρουμε κόσμο, να κάνουμε γνωστό το χωριό μας, μέσω διαφήμισης και μέσω του site. Πρόσφατα ξεκινήσαμε μια σημαντική προσπάθεια με τα κρουαζιερόπλοια και ελπίζουμε να αποδώσει σύντομα καρπούς", υπογραμμίζει ο Χαράλαμπος Μαγδαληνός. Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος- πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα της Ε.Ε. που πρωτοεφαρμόστηκε στα Χανιά- αλλά και το ενδιαφέρον του είναι δεδομένα.

Καταπιάνεται με πολλά είδη, από γλυπτά και κρουστά μέχρι τα φωτιστικά. Σήμα κατατεθέν του είναι τα αρχαία επιτραπέζια παιχνίδια, τα οποία αναπαράγει βάσει σχεδίων που βρίσκει σε μουσεία.

Από κει και πέρα, η επιτυχία του εξαρτάται από την σύμπνοια των κατοίκων: Αν μη τι άλλο, το καλλιτεχνικό χωριό είναι μια άσκηση πάνω στη συνεργασία και την αλληλεγγύη: "Το χωριό δεν είναι τα κτίρια, αλλά εμείς οι ίδιοι. Η συνύπαρξή μας. Και το παλεύουμε. Η συνύπαρξη δεν διδάσκεται στα σχολεία, είναι κάτι που μαθαίνουμε μέσω της τριβής. Το να συνυπάρχεις επί ίσοις όροις είναι από τα ωραιότερα μαθήματα που μπορείς να πάρεις", τονίζει ο Γιάννης Βλαβογιλάκης. Και καταλήγει: "Στο χωριό δεν προϋπήρχαν νόμοι. Καλούμαστε εμείς να τους φτιάξουμε από την αρχή και να τους εφαρμόσουμε. Εδώ η ζωή σου είναι ζωή μου. Γιατί αν φύγει ο διπλανός, αυτό κάνει κακό στο χωριό που αποδυναμώνεται, μικραίνει. Το καλό του χωριού είναι το καλό όλων. Υπάρχουν διάφορες δυσκολίες, διαφορετικές απόψεις κ.λπ. Οφείλουμε όμως να καταλάβουμε ότι πρέπει να συνεργαστούμε αρμονικά. Και το ότι ήμαστε εδώ σημαίνει πως δουλεύουμε για να γίνει".
Ελίνα Γιαννουλοπούλου
eafb6@yahoo.com
ΦΩTOΓΡAΦIΕΣ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ
www.periklesmerakos.com

http://www.kala-nea.gr/archives/25185