Tα παιδιά της πικρής σοκολάτας

Ρεπορτάζ: Ιριάννα Λιανάκη – Δεδούλη

ποντίκι

Ξετυλίγοντας το ασημόχαρτο μιας σοκολάτας οι περισσότεροι θα σκεφτούμε τη θερμιδική αμαρτία που διαπράττουμε. οι ιλουστρασιόν συσκευασίες στα «σοκολατάκια του πρέσβη» μόνο στα κακαόδεντρα δεν παραπέμπουν.
Το τελικό προϊόν δεν θέλει και δεν πρέπει να μαρτυρήσει στον καταναλωτή τις σκοτεινές διαδρομές που ακολούθησε από τη Δυτική Αφρική μέχρι το τραπέζι του. Σύγχρονη δουλεία, παράνομη παιδική εργασία, οικονομική εξαθλίωση των μικροκαλλιεργητών, καρτέλ, διεφθαρμένα καθεστώτα, πολυεθνικές, διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων συνθέτουν το ζοφερό σκηνικό της παραγωγής και διακίνησης του κακάο – του βασικού συστατικού της σοκολάτας.
Η αποθέωση των καρτέλ

Περισσότερο από το 50% των κόκκων κακάο παγκοσμίως καλλιεργείται στην Ακτή ελεφαντοστού – τη μεγαλύτερη παγκοσμίως παραγωγό χώρα – και στη γειτονική Γκάνα. Στην Ακτή ελεφαντοστού παράγεται το 38,75% της συνολικής ποσότητας κακάο και στην Γκάνα περίπου το 21%. Χωρίς την κοπιαστική δουλειά των αγροτών – και δυστυχώς όχι μόνο – της Δυτικής Αφρικής, η βιομηχανία κακάο θα κατέρρεε.
Τα κακαόδεντρα εισήχθησαν το 1887 στην αφρικάνικη γη από την κεντρική Αμερική και εγκλιματίστηκαν άψογα. Τη γεύση ωστόσο της επεξεργασμένης σοκολάτας οι περισσότεροι καλλιεργητές δεν την έχουν δοκιμάσει ποτέ. Περίπου οι 2 εκατομμύρια άνθρωποι που απασχολούνται στα μικρά αγροκτήματα κακάο στη Δυτική Αφρική παρήγαγαν το 2008-2009 σχεδόν 2,3 εκατομμύρια τόνους κακάο. η καλλιέργεια κακάο στις χώρες αυτές είναι εθνική υπόθεση, καθώς καλύπτει ένα τεράστιο μέρος του ΑεΠ τους. είναι, επί της ουσίας μια εθνική προσπάθεια επιβίωσης. Την υπεραξία του μόχθου όμως αυτών των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων την καρπώνονται, για ακόμα μία φορά, μεσάζοντες και πολυεθνικές. οι τιμές που οι μικροί καλλιεργητές πωλούν τους κόκκους κακάο προσδιορίζονται για περισσότερο από 50 χρόνια από τις εκάστοτε κυβερνήσεις - καθεστώτα και είναι φυσικά υποπολλαπλάσιες των τιμών που καθορίζουν τα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων.
Οι καλλιεργητές κακάο της Δυτικής Αφρικής παίρνουν κατά μέσο όρο μόλις το 4% της τελικής τιμής στην οποία πωλείται ένα μέσο γλύκισμα σοκολάτας στη Μεγάλη Βρετανία.
Παιδική δουλεία
Η τραγικότερη όμως πτυχή της παραγωγής κακάο στις χώρες της Δυτικής Αφρικής δεν είναι άλλη από τη σύγχρονη παιδική δουλεία.
Σύμφωνα με τα όσα καταγγέλλει το Αnti-slavery International, εκτεταμένα δίκτυα παιδικού trafficking διακινούν παιδιά από τη Μπουρκίνα Φάσο μέχρι το Μάλι, για να εργαστούν στις φυτείες κακάο στην Ακτή ελεφαντοστού.
Μικρά παιδιά, αντί να πηγαίνουν σχολείο, εξαναγκάζονται να δουλεύουν ατελείωτες ώρες στις φυτείες με τα κακαόδεντρα, σκαλίζοντας με επικίνδυνες ματσέτες τα δέντρα, να εκτίθενται σε καρκινογόνα φυτοφάρμακα και να κουβαλούν βαριά φορτία για µεγάλες αποστάσεις. Παρά τη δέσµευση των µεγάλων εταιρειών της σοκολατοβιοµηχανίας για τον τερµατισµό της καταναγκαστικής παιδικής εργασίας στις φυτείες κακάο µέχρι το 2007, οι µεσάζοντες που εµπορεύονται τους πολύτιµους κόκκους, εξακολουθούν να «εθελοτυφλούν» και δεν αναλαµβάνουν το µερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί.
Η λήψη πρωτοβουλιών σε διεθνές επίπεδο για τον τερµατισµό της παιδικής εργασίας στις φυτείες κακάο κινείται µε υπερβολικά αργούς ρυθµούς. Η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γκάνα και το Τόγκο µόλις πριν από λίγους µήνες υπέγραψαν τη ∆ιεθνή Συµφωνία για το Κακάο, στο πλαίσιο της οποίας οι χώρες - παραγωγοί καλούνται να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας του πληθυσµού, έχοντας υπόψη τις διεθνώς αναγνωρισµένες αρχές του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας «ILO», που φυσικά απαγορεύει την καταναγκαστική παιδική εργασία.
Από την πλευρά τους οι σοκολατοβιοµηχανίες επιδεικνύουν υπερβολική αργοπορία στην υιοθέτηση πιο διαφανών διαδικασιών στις συναλλαγές τους.
Η λογική του fair-trade, που σε άλλες καλλιέργειες προστατεύει το εισόδηµα των αγροτών, στην περίπτωση της σοκολατοβιοµηχανίας δεν µπορεί να αποτελέσει λύση. Ενδεικτικό είναι ότι, σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Κακάο, οι ποσότητες κακάο που χαρακτηρίζονται ως προϊόντα fair-trade είναι της τάξης του 0,1% της παγκόσµιας παραγωγής, δηλαδή αµελητέες. Το µόνο ασφαλές συµπέρασµα, βάσει του υπάρχοντος συστήµατος παραγωγής και διακίνησης του κακάο, είναι πως, για να σταµατήσει η παιδική δουλεία και να αυξηθούν τα εισοδήµατα των παραγωγών, οι καταναλωτές σοκολάτας σε όλο τον κόσµο µάλλον θα πρέπει να συνηθίσουν να πληρώνουν περισσότερα.
Και µπορεί η αύξηση της τιµής της σοκολάτας να είναι ένα τίµηµα που η ∆ύση οφείλει να πληρώσει προκειµένου να απολαµβάνει, χωρίς ενοχές, τη γλυκιά της αµαρτία, όµως καθόλου σίγουροι δεν µπορούµε να είµαστε πως θα φτάσει στους τελικούς αποδέκτες… Πιο πιθανό είναι να χαθεί για ακόµα µια φορά στους διαδρόµους των «τρωκτικών»…