Πως η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο

διαβάζουμε στο  blog.tedxacademy.com

Η ομιλία του JR είναι μία από τις αγαπημένες μου TED ομιλίες, τόσο για το περιεχόμενο της, όσο και για τον ίδιο τον καλλιτέχνη αλλά κυρίως, για τον τρόπο που με επηρέασε όταν την είδα.
Ο JR είναι ένας Γάλλος καλλιτέχνης ο οποίος έχει χρησιμοποιήσει την φωτογραφία και την απλή, ασπρόμαυρη εκτύπωση σαν εργαλείο για να τραβήξει την προσοχή του κοινού στο έργο του, στο μέρος που εκθέτει τις φωτογραφίες του (πολλές φορές σε δημόσιο χώρο) αλλά, τις περισσότερες φορές, στο φωτογραφιζόμενο πρόσωπο. Όπως βλέπουμε και στην ομιλία του, ο JR δεν προσπαθεί να αναπαράγει όμορφα πρόσωπα με τις φωτογραφίες του αλλά να προωθήσει την ιστορία των ανθρώπων.
Από τις φαβέλες του Ρίο, μέχρι τις παραγκουπόλεις της Αφρικής και τις γειτονιές της Ραμάλα,
ο JR με τις τεράστιες εκτυπώσεις του και τα παραμορφωμένα από τον φακό πρόσωπα του μας δείχνει πώς υπάρχει μια ιστορία πίσω από κάθε ένα από αυτά τα πρόσωπα κι ένας άνθρωπος που είναι φορέας της. Οι επιλογές του είναι συνήθως περιοχές που η βία είναι κύριο χαρακτηριστικό και οι φωτογραφίες του υπενθυμίζουνε με έναν εξαιρετικά απλό τρόπο πώς ένας άνθρωπος, ένα βλέμμα, ένα πρόσωπο είναι κομμάτι αυτής της ιστορίας.
Δεν υπάρχει τυφλή βία, δεν υπάρχουν παράπλευρα θύματα, δεν υπάρχει τύχη σ’αυτά τα πράγματα. Ο JR μας δείχνει πως υπάρχουν συγκεκριμένες γυναίκες μέσα σ’αυτές τις ιστορίες, παιδιά με το βλέμμα τους στις φωτογραφίες, συγγενείς ανθρώπων που χάθηκαν, θύματα βίας με τον πόνο αποτυπωμένο στα βλέμματα τους, στα πρόσωπά τους.
Πέρα από το σκεπτικό πίσω από τις φωτογραφίες του JR, ο ίδιος ο τρόπος που χρησιμοποιεί για να υλοποιήσει τα projects του είναι απλός αλλά αποτελεσματικός. Οι εκτυπώσεις του είναι σε τεράστιο, υπερ-ανθρώπινο μέγεθος και με αυτό τον τρόπο αποκτούν έναν ιδιαίτερο ανθρωπιστικό χαρακτήρα, ενώ ταυτόχρονα μετατρέπονται σε σύμβολα ανθρώπων.

Το γεγονός πώς οι φωτογραφίες βρίσκονται σε δημόσιο χώρο είναι κάτι επίσης σημαντικό: οι περισσότερες φωτογραφίες στον δημόσιο χώρο πια, ειδικά των ανθρώπων, είναι για διαφημιστικούς σκοπούς. Συνήθως, όταν βλέπουμε ένα πρόσωπο σε έναν δημόσιο χώρο περιμένουμε να μάθουμε τι προωθεί, τι διαφημίζει. Με το έργο του JR ωστόσο, το έργο αλλά και το μήνυμα είναι ο άνθρωπος ο ίδιος, κάτι που, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, είναι διαφορετικό, τραβάει την προσοχή και, τελικά, πετυχαίνει τον στόχο του.
Βλέποντας την ομιλία του JR, υπάρχουν μερικά κομμάτια που πάντα τα απολαμβάνω ιδιαίτερα και είναι, νομίζω, ενδεικτικά του καλλιτέχνη. Για παράδειγμα, στην αρχή, βλέπουμε πόσο αγχωμένος είναι από το βάρος που νομίζει ότι του έχουν αναθέσει, να κάνει μια ευχή για να σώσει τον κόσμο, πόσο μικρός αισθάνεται απέναντι στα τεράστια προβλήματα και πόσο ανακουφισμένος είναι όταν του λένε πώς η ευχή του πρέπει να είναι για τρόπους που μπορεί να αλλάξει ο κόσμος.
Και ο «μικρός» καλλιτέχνης αναλαμβάνει την ευθύνη και προσπαθεί, όπως μπορεί, με όσα μέσα έχει (με «έξι φίλους, δύο σκάλες και δύο βούρτσες» όπως λέει χαρακτηριστικά) να αλλάξει ό,τι μπορεί στον κόσμο. Ή η στιγμή στην Ραμάλα που πέφτει μια σιωπή όταν ο κόσμος δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποιός από τους εικονιζόμενους είναι Ισραηλινός και ποιός Παλαιστίνιος, δείχνοντας έτσι με έναν απλό αλλά εύγλωττο τρόπο πώς δεν έχουν και τόσες διαφορές οι άνθρωποι μεταξύ τους, έχουν το ίδιο βλέμμα, το ίδιο γέλιο, τον ίδιο τρόπο να κάνουν γκριμάτσες. Επίσης, πάντα με συγκλονίζουν οι εικόνες από τα μέρη που έχει επισκεφτεί και το πώς αυτά έχουν αλλάξει πια. Οι κολλημένες φωτογραφίες ανθρώπων σε τοίχους, σκεπές και τρένα έχουν γίνει μέρος του τοπίου, μέρος της καθημερινότητας των ανθρώπων.
Έχουν γίνει ένα νέο είδος μνημείου που δείχνει πώς ο άνθρωπος είναι το κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής αλλά και αυτός που έχει την δύναμη να επηρεάσει την εποχή του και τις ζωές των συνανθρώπων του. Ακόμα, η ιδέα του να διαθέσει τα βιβλία με τις φωτογραφίες του δωρεάν, αλλά με τον όρο να έχουν την υπογραφή μίας εκ των γυναικών στις φωτογραφίες ήταν ένας ιδιοφυές τρόπος να προσεγγίσει ο κόσμος αυτές τις γυναίκες και τις ιστορίες τους.
Στο τέλος της ομιλίας του, βλέπουμε την ευχή του, μια παραίνεση στον κόσμο να βγάλει μια φωτογραφία και να την κολλήσει σε κάποιο τοίχο ως ένα κομμάτι μιας εκστρατείας για να έναν σκοπό. Την πρώτη φορά που είδα την ομιλία, επισκέφτηκα την ιστοσελίδα του, είδα την δουλειά που γίνεται και δεν μπόρεσα να μην το θαυμάσω. Η ομιλία του JR είναι, για μένα, συγκλονιστική γιατί με συνεπήρε, με ταξίδεψε στον κόσμο, μου έδειξε τρόπους να χρησιμοποιηθεί η φωτογραφία, μου δημιούργησε το ενδιαφέρον να επισκεφτώ την ιστοσελίδα και να μάθω κι άλλα για το project του.
Για το αν η Τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο μπορούν να ειπωθούν πολλά. Η Τέχνη είναι μια ανθρώπινη ανακάλυψη, δεν είναι κάτι φυσικό, δεν είναι κάτι (τυπικά) απαραίτητο για την επιβίωση μας. Ως ανθρώπινη ανακάλυψη, είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από τον καλλιτέχνη, τον δημιουργό, τον άνθρωπο. Άρα, υποθέτω, όταν ο άνθρωπος αποφασίσει να αλλάξει τον κόσμο, έστω και λίγο, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει και την Τέχνη ως ένα εργαλείο για να πετύχει τον στόχο του.

http://kala-nea.gr/