Από ψηλά βλέπεις πια τσιµέντο

Εισβολή... οικοδοµών σε δασικές και γεωργικές εκτάσεις – αυξήθηκαν όµως τα δάση σε Εβρο και Ζαγοροχώρια

Μία αεροφωτογραφία αξίζει... όσο χίλιες λέξεις. Οσες θα χρειάζονταν για να περιγράψουν την επέλαση του «τσιµέντου» στην Αθήνα, αλλά και σε παραθαλάσσιες και ορεινές τουριστικές περιοχές. Οι επιστήµονες του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και του WWF Ελλάς αποτύπωσαν σε χάρτες τις δραµατικές αλλαγές στη δόµηση περιο χών της Ελλάδας, αλλά και την εγκατάλειψη της υπαίθρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Υµηττό, από το 1945 ως σήµερα, περίπου 25.000 στρέµµατα δασών και δασικών και αγροτικών εκτάσεων µετατράπηκαν σε οικισµούς ή σε άλλες τεχνητές επιφάνειες (βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, λατοµεία, µεγάλες αποθήκες, θερµοκήπια, κ.ά.). Μεγάλες αλλαγές στις καλύψεις γης παρατηρήθηκαν επίσης σε τουριστικές περιοχές. Στον Αλµυ ρό Ηρακλείου Κρήτης οι «µεταµορφώσεις» του τοπίου µοιάζουν οβιδιακές. Το ένα τρίτο των υγροτοπικών περιοχών έχουν µπαζωθεί και εκχερσωθεί, ενώ περίπου οι µισές αγροτικές εκτάσεις έχουν πλέον δοµηθεί. Αντιθέτως στις αποµακρυσµένες και ορεινές περιοχές, όπως ο Κεντρικός Εβρος ή τα Ζαγοροχώρια, από το 1945 ως το 2009 τα δάση αυξήθηκαν κατά 63.347 στρέµµατα.
Στην Αττική, ο Υµηττός πλήρωσε ακριβά την αστικοποίηση. Στις παρυφές του βουνού, από την Αγία Παρασκευή και τον Γέρακα ως τη Βάρη και το Κορωπί, οι αεροφωτογραφίες των ετών 1945, 1960, 1972 και 2007 έδειξαν ότι τα νότια και ανατολικά προάστια της Αθήνας αναπτύχθηκαν κυρίως σε εκτάσεις µε χαµηλή φυσική βλάστηση, αλλά και σε αγροτικές περιοχές. Η έκταση που άλλαξε κάλυψη αντιπροσωπεύει περίπου το 21% της περιοχής.

«Οι οικισµοί χτίστηκαν ή επεκτάθηκαν κυρίως σε αγροτικές εκτάσεις και σε περιοχές µε θαµνώνες. Η µεταβολή στον Υµηττό είναι τεράστια σε σύγκριση µε άλλες περιοχές» λέει ο επιστηµονικός υπεύθυνος της µελέτης κ. Γιάννης Γήτας, επίκουρος καθηγητής στη Σχολή ∆ασολογίας του ΑΠΘ.

Ραγδαίες αλλαγές σε θέρετρα

Το τσιµέντο όµως κατέλαβε και τουριστικά θέρετρα, παραθαλάσσια και ορεινά. Τα κτίρια στα παράλια της Κασσάνδρας Χαλκιδικής το 1945 κάλυπταν περίπου δύο στρέµµατα, ενώ σήµερα κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις, δίκτυα και οι υποδοµές που τα συνοδεύουν (π.χ. µαρίνα) φτάνουν σχεδόν τα 5.000

στρέµµατα. Οι εκτάσεις οι οποίες άλλαξαν χρήση ήταν κυρίως γεωργικές (61,2%), δάση (18,7%) ή καλύπτονταν από χαµηλή φυσική βλάστηση (10,8%). Επίσης «µπαζώθηκαν και οικοδοµήθηκαν υγρότοποι, καθώς και πολύτιµα αµµοθινικά συστήµατα», επισηµαίνει η βιολόγος του WWF δρ Παναγιώτα Μαραγκού.

Η µεγαλύτερη µεταβολή παρατηρείται στην περιοχή Σάνη όπου περίπου το ένα τέταρτο των γεωργικών εκτάσεων µετατράπηκαν σε τεχνητές επιφάνειες. Η µεγάλη αλλαγή, όπως αναφέρει ο κ. Γήτας, έγινε προς το τέλος της δεκαετίας του 1970, αλλά και αργότερα.

Μπαζώθηκαν καλαμιώνες και έλη

Στον Αλµυρό Ηρακλείου από τα 3.000 στρέµµατα υγροτοπικών εκτάσεων σήµερα έχουν αποµείνει µόνο 100. Οι καλαµιώνες και τα έλη εκχερσώθηκαν και µπαζώθηκαν και η περιοχή άρχισε να οικοδοµείται χωρίς σχέδιο πόλεως. Αποκορύφωµα το τελειωτικό µπάζωµα του εκτεταµένου έλους δυτικά του ποταµού και η κατασκευή εκεί ενός τεράστιου ξενοδοχειακού συγκροτήµατος.

Μόνιµες κατοικίες, αλλά και εµπορικές επιχειρήσεις καταλαµβάνουν το 44% των αγροτεµαχίων και το 28% των υγροτοπικών εκτάσεων του 1968. Ενα εκτετα µένο δίκτυο παράνοµων δρόµων έχει δηµιουργηθεί µέσα και γύρω από τον υγρότοπο, ο οποίος υποβαθµίζεται συνεχώς.

Τσιμέντο να γίνει... στο χιόνι

Στον Παρνασσό ο χειµερινός τουρισµός άλλαξε και τις χρήσεις γης. Σταδιακά, αλλά ιδιαίτερα µετά το 1971, οι γεωργικές εκτάσεις µετατρέπονται σε εκτάσεις χαµηλής φυσικής βλάστησης και σε οικισµούς. Οι οικισµοί αυξήθηκαν από 118 στρέµµατα σε 1.880. Από αυτά τα 1.469 στρέµµατα χτίστηκαν µετά το 1971.

Ωστόσο, από το 1976, µε την κατασκευή του χιονοδροµικού κέντρου, αλλά κυρίως µετά τα µέσα της δεκαετίας 1980, η σταδιακή αστικοποίηση οδήγησε στην εγκατάλειψη των αγροτικών δραστηριοτήτων στο Λιβάδι και στη συνεπακόλουθη αύξηση της χαµηλής φυσικής βλάστησης. Εν τέλει αυτές οι περιοχές χτίζονται στο µεγαλύτερο µέρος τους και τα Καλύβια Λιβαδίου µετατρέπονται από αγροκτηνοτροφική περιοχή σε τουριστικό προορισµό. «Ολο και συχνότερα προβάλλεται το επιχείρηµα ότι η Ελλάδα διαθέτει πληθώρα “ανεκµετάλλευτης” γης, η οποία θα πρέπει να τεθεί άµεσα σε “αναπτυξιακή” διαθεσιµότητα, επιχείρηµα το οποίο µετουσιώνεται συχνά σε πολιτική πράξη. Ξεχνούν όσοι προωθούν αυτές τις απόψεις ότι ο χώρος αποτελεί έναν πολύτιµο εθνικό πόρο που επιπλέον – καθότι πεπερασµένος – θέτει τα φυσικά όρια στην ανάπτυξη και στην ποιότητα της ζωής µας. Ξεχνούν ότι ο χώρος που διατίθεται σε κάποια χρήση καθίσταται αυτόµατα µη δι αθέσιµος σε όλες τις άλλες και ότι συνήθως το κόστος των λανθασµένων χωροταξικών επιλογών ξεπερνάει κατά πολύ το όφελος από την άνευ όρων παράδοση στην “ανάπτυξη” της γης» σηµειώνει ο υπεύθυνος Περιβαλλοντικών Προγραµµάτων του WWF Ελλάς κ. Κωνσταντίνος Λιαρίκος. Τονίζει µάλιστα ότι η σωστή οργάνωση της χρήσης της γης φέρνει σηµαντικά και διατηρήσιµα οφέλη – αναπτυξιακά και δηµοσιονοµικά –, τα οποία ξεπερνούν το όποιο βραχυπρόθεσµο επενδυτικό διακύβευµα.

Δάση «πάνε» κι «έρχονται» στην Κορινθία

Η εικόνα της βορειοδυτικής Κορινθίας έχει αλλάξει πολλές φορές από το 1945 ως σήµερα. «Είναι µια περιοχή που διαρκώς αλλάζει. Εκτάσεις που ήταν το ‘45 δασικές, αργότερα έγιναν αγροτικές, µετά δασώθηκαν και σήµερα µπορεί να είναι και πάλι αγροτικές. Οι πυρκαγιές έδρασαν καταλυτικά στην περιοχή» λέει ο κ. Γήτας.

Η χαρτογράφηση στο βορειοδυτικό τµήµα του Νοµού Κορινθίας αναδεικνύει την εγκατάλειψη των ορεινών αγρών και τη µετατροπή τους σε εκτάσεις χαµηλής φυσικής βλάστησης. Σε σχέση µε την κατάσταση του 1960, οι εκτάσεις χαµηλής φυσικής βλάστησης έχουν αυξηθεί και επεκταθεί εις βάρος κυρίως γεωργικών εκτάσεων, αλλά και δασών. Τα τελευταία 50 χρόνια, η αγροτική γη έχει περιοριστεί σχεδόν στη µισή έκταση από αυτή που καταλάµβανε το 1960.

Επιπλέον περισσότερα από 29.000 στρέµµατα δάσους υποβαθµίστηκαν σε εκτάσεις χαµηλής βλάστησης. Ωστόσο, σε απόλυτους αριθµούς η καθαρή απώλεια δασών ανέρχεται σε µόλις 1.169 στρέµµατα. Και αυτό διότι παρατηρείται αλλαγή στη χωρική κατανοµή των δασών τα οποία πλέον εντοπίζονται στα ορεινά του νοµού, σε γενικές γραµµές δυτικά των Τρικάλων Κορινθίας. Μπορεί από το Μαύρο Βουνό να «εξαφανίστηκε» το δάσος εξαιτίας πυρκαγιάς που υποβάθµισε το έδαφος, ωστόσο πάνω από 10.000 στρέµµατα γεωργικής έκτασης και άλλα τόσα χαµηλής βλάστησης µετατράπηκαν σε δάσος.

ΑΠΟΡΡΟΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ

Οι καλλιέργειες έγιναν δάση

Η εγκατάλειψη της υπαίθρου διακρίνεται καθαρά σε περιοχές του Εβρου και της Ηπείρου. Στον Εβρο τα δάση έχουν πυκνώσει και επεκταθεί σε εκτάσεις που καλύπτονταν κυρίως από χαµηλή φυσική βλάστηση, αλλά και από γεωργικές εκτάσεις. Περισσότερα από 63.000 στρέµµατα έγιναν δάσος στην περιοχή. Η αλλαγή αυτή οφείλεται κυρίως στην έντονη µείωση της κτηνοτροφίας, η οποία εκφράστηκε είτε ως εγκατάλειψη της οικόσιτης κτηνοτροφίας είτε ως µείωση των κτηνοτρόφων µε κοπάδια ελεύθερης βοσκής. Επίσης τα δάση επικαλύπτουν σταδιακά και ξηρικές εκτάσεις µε καλλιέργειες που βρίσκονταν διάσπαρτες µέσα στα δάση και οι οποίες εγκαταλείπονται. Στα Ζαγοροχώρια οι αεροφωτογραφίες κατέδειξαν ότι η εγκατάλειψη των παραδοσιακών αγροτικών δραστηριοτήτων και των ορεινών αγρών έχει οδηγήσει σε πύκνωση των δασών που πλέον καλύπτουν εκτάσεις που το 1945 ήταν καλλιέργειες ή εκτάσεις χαµηλής φυσικής βλάστησης. Ωστόσο, οι επιστήµονες κατέγραψαν και επέκταση οικισµών κυρίως σε αγροτικές περιοχές, αλλά και σε φυσικές εκτάσεις (δάση και δασικές εκτάσεις).

Στην Τριχωνίδα (στη λίµνη και στην έκταση περιµετρικά αυτής) τα αποτελέσµατα της µελέτης ήταν διαφορετικά από ό,τι στις προηγούµενες δύο περιοχές. Σε σχέση µε την κατάσταση του 1945, γύρω από τη λίµνη παρατηρείται επέκταση ή και µετατόπιση των γεωργικών εκτάσεων σε βάρος κυρίως των δασών (69,1%), αλλά και των εκτάσεων χαµηλής φυσικής βλάστησης (14,1%). Οι καλλιέργειες καταλαµβάνουν επίσης παραλίµνιες περιοχές που καλλιεργούνται εποχικά όταν αποκαλύπτονται από τα νερά. Η οικιστική ανάπτυξη (κυρίως επεκτάσεις οικισµών) παρατηρείται κατά µήκος των δρόµων, κυρίως την τελευταία 20ετία.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η χαρτογράφηση εκπονήθηκε από το ΑΠΘ και το WWF Ελλάς στο πλαίσιο του προγράμματος «Το Μέλλον των uni0394ασών». Η παραγωγή των χαρτών βασίστηκε σε αεροφωτογραφικό υλικό της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού και σε ορθοφωτογραφίες της Κτηματολόγιο ΑΕ.

Το πρόγραμμα υποστηρίζουν οικονομικά τα κοινωφελή Ιδρύματα Ι. Σ. Λάτση, Α. Γ. Λεβέντη και Μποδοσάκη.

Aπό Δημήτρη Κασαμπαλή του Αστερίου
Ο οποίος  συμμετείχε σε μια ομάδα εργασίας, της Σχολής Δασολογίας, του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπισης του Α.Π.Θ. και το WWF Ελλάς, στο πλαίσιο του προγράμματος «Το Μέλλον των Δασών» , όπου μελετήθηκε η αλλαγή στην κάλυψη Δάσους σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας.

Τα αποτελέσματα της Εργασίας αυτής είχαν δημοσιευτεί στον ηλεκτρονικό τύπο και συγκεκριμένα από την ηλεκτρονική μορφή της εφημερίδας "Το Βήμα".
http://www.tovima.gr/society/article/?aid=422821